Kościół farny

 Na wzgórzu poniżej zamku, gdzie podobno niegdyś stała świątynia Perkuna, znajduje się fara.

Kościół w tym miejscu ufundował Wielki Książę Litewski Witold w 1395 r., ale musiał to widocznie być kościół drewniany, gdyż, jak podaje księga inwentarza świątyni z r. 1823, murować kościół zaczęto dopiero w 1719 r., a w 1723 r. dokończono.

       Obecny, konsekrowany w 1776 r. przez biskupa Żółkowskiego, sufragana wileńskiego, kościół farny pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego jest jednonawowy.  Przylegają do niego dwie kaplice z prawej i zakrystia z lewej strony. Kaplice istniały wcześniej niż obecny kościół, o czym świadczą tablice tam wmurowane.

       W kaplicy Bożego Ciała znajduje się pomnik Rudominy Dusiackiego i marmurowa tablica konsekracyjna z 1621 r. Obok kaplicy Aniołów Stróżów znajduje się murowany skarbczyk. W kaplicy także znajdują się prochy 11 sióstr Nazaretanek rozstrzelanych przez Niemców 1 sierpnia 1943 r. i obraz Matki Boskiej Nowogródzkiej (nie jest on tożsamy z obrazem wspomnianym w Panu Tadeuszu!)            

       Fara przechodziła różne koleje losu. Tu król Jagiełło w roku 1422 zaślubił Sonkę ks. Holszańską (późniejszą matkę Jagiellonów). Tu kasztelan nowogródzki, Jan Rudomina Dusiacki, który w bitwie pod Chocimiem z 720 jazdy swojej odparł wielkie tłumy Turków i sam był ranny w ramię, a brata swojego stracił – stawia w 1643 r. wspaniały marmurowy pomnik ku uczczeniu pamięci swojego brata i ośmiu towarzyszy broni, poległych bohaterską śmiercią w tej bitwie. Tu odbywały się sejmiki. Tu także 12 lutego 1799 r. został ochrzczony Adam Mickiewicz.

W czasie kampanii napoleońskiej Francuzi urządzili w farze magazyn prowiantowy, co nie wyszło świątyni na dobre (m.in. bardzo uszkodzony został ołtarz główny). Już w 1823 r. cały gmach był mocno zniszczony. Rząd rosyjski po 1831 r. stopniowo zamykał i kasował kościoły katolickie. W Nowogródku zamierzano już skasować kościół św. Michała, który wówczas jeszcze nie był parafialnym. Ówczesny proboszcz w obawie, że zabiorą ostatni kościół w dobrym stanie, począł czynić starania, aby kościół św. Michała zmieniono na parafialny, a farę zamknięto, ponieważ grozi runięciem. Odtąd fara powoli rozpadała się w gruzy, a władze rosyjskie nie wydawały pozwolenia na remont.

      W 1921 roku organizuje się Komitet Odbudowy Fary, który dzięki subwencji rządowej przeprowadził najkonieczniejsze prace remontowe. Kaplica z pomnikiem Rudominy dzięki ofiarności hr. Stanisława Jundziłła została gruntownie odrestaurowana. Dnia 1 listopada 1922 r. biskup miński Zygmunt Łoziński poświęcił odbudowaną świątynię. Parafię przeniesiono tutaj z kościoła św. Michała, który od dnia tego stał się kościołem katedralnym.

    W 1929 r. biskup  Zygmunt Łoziński sprowadza do Nowogródka siostry Nazaretanki, które roztaczają opiekę nad farą.

     Podczas okupacji niemieckiej w 1943 r. 11 sióstr ofiaruje swoje życie za aresztowaną ludność cywilną Nowogródka. 1 sierpnia zostają one rozstrzelane przez gestapowców w lesie za Batorówką. Pozostała przy życiu siostra Małgorzata jako jedyna osoba duchowna wraz z parafianami sprawuje opiekę nad kościołem farnym do 1956 roku, kiedy to parafia Nowogródzka doczekała się pierwszego powojennego proboszcza - ks. Wojciecha Nowaczyka.

Świątynia jest czynna do dnia dzisiejszego.